Mięsień gruszkowaty, mimo że nie należy do największych mięśni, ani średnich w naszym układzie mięśniowym, może sprawić wiele kłopotów. W związku z tym, że okolica ciała, w jakiej znajduje się mięsień gruszkowaty jest bardzo złożona bardzo często nie obejdzie się bez wizyty u specjalisty. Jak rozpoznać ból, który spowodowany jest zbyt dużym napięciem mięśnia gruszkowatego, jak rozpoznać zespół mięśnia gruszkowatego, jak radzić sobie z dolegliwościami bólowymi. Tego, oraz wiele innych ciekawostek o mięśniu gruszkowatym dowiecie się w tym artykule.
Położenie i budowa mięśnia gruszkowatego
Mięsień gruszkowaty wchodzi w skład grupy tylne mięśni grzbietowych oraz obręczy kończyny dolnej. Ma spłaszczony kształt, przypominający trójkąt. Znajduje się między kością krzyżową, a krętarzem większym kości udowej. Swój przyczep początkowy ma dokładnie na powierzchni miednicznej kości krzyżowej, a przyczep końcowy na wierzchołku krętarza większego kości udowej. Kierując się w stronę krętarza przechodzi przez otwór kulszowy większy. Bardzo ciężko byłoby Wam wyczuć samemu ten mięsień, ponieważ leży on bardzo głęboko, przykryty innymi mięśniami. Jednak gdy jest on bardzo napięty nie trudne będzie wyczucie mięśnia gruszkowatego. Możemy go zlokalizować jako napięte pasmo mięśni biegnące na skos od kości krzyżowej do stawu biodrowego. Bardzo ważny w jego budowie anatomicznej i położeniu jest fakt, że sąsiaduje on z nerwem kulszowym, przebiegając obok niego lub czasami nerw kulszowy wręcz przebija się przez mięsień gruszkowaty.
Mięsień gruszkowaty – funkcje
Główną funkcją mięśnia gruszkowatego jest ruch w stawie biodrowym. W pierwszej kolejności odpowiada on za rotację zewnętrzną w biodrze, następnie odwodzenie i wyprost. Jest to również stabilizator stawu biodrowego. W czasie chodu, wraz z innymi mięśniami ma on za zadanie stabilizować miednicę i pilnować prawidłowego ułożenia głowy kości udowej w panewce. Jest to mięsień posturalnym, dlatego na przeciążenia w okolicach miednicy czy stawu biodrowego reaguje wzmożonym napięciem i przykurczem.
Zespół mięśnia gruszkowatego
Zespół mięśnia gruszkowatego to grupa objawów, która bezpośrednio łączy się z zbyt dużym napięciem tego mięśnia lub innymi schorzeniami. Najczęściej jest to ból pojawiający się w pośladku i promieniujący do nogi. Bardzo często takie objawy nazywamy też zapaleniem mięśnia gruszkowatego. Jak już wcześniej wspominałam mięsień gruszkowaty blisko sąsiaduje z nerwem kulszowym, przez co jego nadmierne napięcie może powodować podrażnienie tego nerwu. Gdy dochodzi do takiego podrażnienia, powstają objawy pseudokorzeniowe do złudzenia przypominające rwę kulszową. Pojawia się ból promieniujący wzdłuż przebiegu nerwu kulszowego, ból pośladka i tylnej części uda, dochodzący nawet do stopy. Dlatego bardzo ważna jest tutaj odpowiednia diagnostyka. Wprawny lekarz lub fizjoterapeuta odróżni ból spowodowany zbyt dużym napięciem mięśnia gruszkowatego od tego spowodowanego uciskiem na korzeń nerwowy, który wynika z podrażnienia korzenia nerwowego, który zaopatruje nerw kulszowy poprzez krążek międzykręgowy. Jedynie sprawnie i prawidłowo zebrany wywiad oraz badanie pozwoli zróżnicować te dwa schorzenia. Zachęcamy więc aby, z takim bólem udać się do specjalisty.
Objawy zespołu mięśnia gruszkowatego
Zapalenie mięśnia gruszkowatego najczęściej objawia się bólem. Ból kręgosłupa lędźwiowego pojawia się w okolicy kieszeni od spodni. Jeśli nosicie w niej portfel, telefon lub kluczyki, to w momencie siadania na pewno poczujecie silniejszy ból pośladków. Może on zaczynać się już w okolicach dolnego odcinka kręgosłupa i promieniować przez podudzie do łydki, a nawet stopy. Towarzyszy mu uczucie mrowienia, pieczenia lub drętwienia pośladka i kończyny dolnej. Najczęściej nasila się on przy ruchach w stawie biodrowym takich jak: unoszenie nogi, rotacja czy pochylanie do przodu. Zespół mięśnia gruszkowatego może powodować także ból biodra. Dzieje się tak między innymi wtedy, kiedy mamy do czynienia z entezopatią, czyli chorobom przyczepów ścięgien do kości, przyczepu mięśnia gruszkowatego do krętarza kości udowej.
Czym spowodowane jest powstawanie zespołu mięśnia gruszkowatego?
Przyczyn powstawania zespołu mięśnia gruszkowatego jest na prawdę dużo. Zacznijmy może od tych, które nie są związane ściśle z tym mięśniem, a prowadzą do jego nadmiernego napięcia lub powstania punktów spustowych.
Dyskopatia
Zwłaszcza jeśli przybiera ona postać przepukliny krążka międzykręgowego na poziomie od L4-S1, może prowadzić do ucisku na korzeń nerwy kulszowego. Oprócz charakterystycznego bólu, występuje wtedy też nadmierne napięcie mięśnia gruszkowatego. Dlatego tak ważna jest diagnostyka i odkrycie pierwotnego problemu. Pracując w takiej sytuacji tylko z mięśniem gruszkowatym nie uda nam się pozbyć problemu.
Ból stawu krzyżowo biodrowego
Jak już wiecie mięsień ten stabilizuje staw krzyżowo biodrowy. Chcąc go ustawić w bezbolesnej pozycji napina się dając dolegliwości bólowe. Tutaj również bez pozbycia się pierwotnego problemu nie poradzimy sobie z uciskiem na nerw kulszowy i punktami spustowymi, dopóki nie ustawimy stawu krzyżowo-biodrowego w odpowiedniej, bezbolesnej pozycji.
Choroby stawu biodrowego
Choroby stawów biodrowych są coraz częstsze. Niekiedy pierwszym objawem ich występowania jest również zespół mięśnia gruszkowatego. Może występować on przy zwyrodnieniach stawu biodrowego, po operacjach wszczepiania endoprotezy, przy jałowej martwicy kości biodrowej.
Czym możemy spowodować pierwotny uraz mięśnia gruszkowatego?
Ból mięśnia gruszkowatego, który spowodowany najczęściej jest przeciążeniem lub nieustającym naciskiem na ten mięsień. Dzieje się tak bardzo często u biegaczy, zarówno amatorów jak i profesjonalistów. Zła technika biegu, brak treningów wzmacniających, bieganie jak największej liczby kilometrów, brak rozciągania – to wszystko ma wpływ na rozwój dolegliwości bólowych. Uraz ten powodować może również wchodzenie po schodach, chodzenie po górach, siedzenie w samochodzie lub długa praca w pozycji siedzącej przy biurku. Prowodyrem dolegliwości spowodowanych przez mięsień gruszkowaty może też być nieprawidłowa postawa ciała, hiperlordoza, wzrost masy ciała lub ciąża.
Jak zdiagnozować uraz mięśnia gruszkowatego – objawy i diagnostyka
Jak już wcześniej wspominałam ból mięśnia gruszkowatego może być spowodowany wieloma różnymi czynnikami. Jest to również bardzo często ból wtórny, na który wpływ miały inne choroby. Dopiero prawidłowa diagnostyka i nazwanie problemu, może pozwolić na pełne wyleczenie. Istnieje kilka testów diagnostycznych i sposobów diagnostyki bólu spowodowanego przez zespół mięśnia gruszkowatego.
Pierwszym z nich jest test na mięsień gruszkowaty, który każdy fizjoterapeuta może wykonać i powinien w swoim gabinecie, jeśli podejrzewa u Was zespół mięśnia gruszkowatego. Jest to badanie które wykonujemy w leżeniu na brzuchu. Nogi zgięte są w stawach kolanowych do 90 stopni. Dokonujemy rotacji wewnętrznej kończyny dolnej w stawie biodrowym i w tym samym czasie zalecamy Wam oporowanie naszego ruchu. Jeśli w tej sytuacji wystąpi ból, bardzo prawdopodobne, że doszło do urazu mięśnia gruszkowatego.
Lekarze w diagnostyce stosują też rezonans magnetyczny kręgosłupa, dzięki któremu możemy potwierdzić lub zaprzeczyć występowaniu przepukliny lub zapalenia nerwu kulszowego. Wykonuje się też zdjęcia RTG bioder, dzięki któremu dowiadujemy się czy występują w stawie jakiekolwiek zmiany zwyrodnieniowe, które mogą powodować ból. Fizjoterapeuta lub lekarz może wykonać też USG mięśnia gruszkowatego w celu sprawdzenia, czy nie występują entezopatie.
Bardzo ważna w diagnostyce jest również palpacja terapeuty i jego umiejętne łączenie wszystkich informacji, tak aby w rezultacie wyleczyć pacjenta.
Mięsień gruszkowaty – jak leczyć?
Jeśli już odróżniliśmy nasz ból i wiemy, że nie jest to rwa kulszowa, ani inna niepierwotna choroba to chcemy jak najszybciej pozbyć się nieprzyjemnego bólu i ograniczeń. Pamiętajcie jednak, że do całkowitego wyleczenia konieczne jest zniwelowanie wszystkich możliwych przyczyn. Jeśli się ich pozbyliśmy, lub główną przyczyną zespołu mięśnia gruszkowatego jest po prostu zbyt duże jego napięcie to powinniście udać się do specjalisty, fizjoterapeuty, który poradzi sobie z napięciem, usunięciem punktów spustowych i pracą nad prawidłową postawą.
Fizjoterapia mięśnia gruszkowatego
Fizjoterapeuci mają bardzo duży arsenał, jeśli chodzi o walkę z dolegliwościami bólowymi i przyczynami zespołu mięśnia gruszkowatego. Najlepiej wybrać się do fizjoterapeuty, już wtedy kiedy zaczniemy odczuwać pierwsze dolegliwości bólowe i objawy wskazujące na uraz tego mięśnia. Szybka reakcja i prawidłowa diagnostyka pozwolą na pozbycie się problemu.
Metody stosowane przez fizjoterapeutów w zespole mięśnia gruszkowatego:
- masaż leczniczy, masaż tkanek głębokich,
- terapia manualna
- rozluźnianie mięśniowo-powięziowe
- ćwiczenia na mięsień gruszkowaty
- nauka rolowania
- neuromobilizacja
- edukacja w zakresie prawidłowej techniki biegu, rozgrzewki, treningu
- nauka technik i podpowiedzi jak rozciągnąć mięsień gruszkowaty.
Podstawowa pozycja rozciągająca mięsień gruszkowaty
- W leżeniu na plecach zegnij nogi w stawach kolanowych, stopy spoczywają na ziemi. Następnie stopę, nogi w której czujemy dolegliwości bólowe zakładamy za kolano nogi zdrowej. W takiej pozycji chwytamy pod kolanem nogi zdrowej i przyciągamy je do klatki piersiowej, do kąta 90 stopni w stawie biodrowym. Jeśli w takiej pozycji nie występuje ból, możemy spróbować odpychać delikatnie jedną ręką kolano nogi chorej od ciała.
Samodzielne rozbijanie mięśnia gruszkowatego przy pomocy rollera
-
Siadamy na roller, stopę nogi chorej zakładamy za kolano nogi zdrowej. W takiej pozycji zaczynamy rolować bolesny pośladek, szukając miejsc najbardziej bolesnych.
Jak spać gdy dotknął nas zespół mięśnia gruszkowatego?
Najlepiej spać na boku w pozycji odciążającej kręgosłup i nie zmuszającej mięśnia do zbyt dużego napięcia lub rozciągania, które może wywoływać ból. Najlepiej pod nogę będącą na górze podłożyć sobie grubszy koc, bądź drugą kołdrę i ułożyć ją pod kontem 90 stopni. Jeśli z boku, między odcinkiem lędźwiowym, a łóżkiem pojawi się przerwa należy ją wypełnić, tak aby kręgosłup znajdował się w pozycji neutralnej. To samo dotyczy ułożenia głowy. Powinna być ona przedłużeniem kręgosłupa.
